Familia tradizionalaren kontzeptuak bilakaera izan du eta familia-formula berriak sortu dira, guztiak ere lehengoak baino txikiagoak. Seat 600 batean 4 edo 5 umeren irudiak aspaldiko garaiak dira. Gizarteak hartu duen bilakaeraren eraginez, emakumeek bataz besteko 1,39 seme-alaba dauzkate, eta ama izateko adina 33 urtetik gorakoa da (lanean sartzeko eta lan finkoa izateko eman diren atzerapenari lotutako kausak tarteko). Errealitate horrek talka egiten du euskal gizarteak adierazitako nahiarekin.
Hainbat azterlanen arabera, gazteek haurrak goizago izan nahiko lituzkete. Hori bai: seme-alaba bakarra. Euskadik, alor horretan ere, gure inguruko herrialde garatuenen jokamolde beretsua du. Ugalkortasun baxu hori azaltzeko hainbat erabaki pertsonal batzen dira. Horietako gehienak lotuta daude ekonomiarekin, eta baita haurrak zaintzeko beharrezko azpiegiturekin: laneko eta familiako bizitza bateragarri egiteko arazoak, ezegonkortasuna lan-merkatuan, amatasunaren eta emantzipazioaren atzerapena.
Aurrean dugun erronka erraldoia da: populazioa galtzen ari gara, eta daukaguna, gero eta nagusiagoa da. Arazo hau ausardiaz, konpromisoz eta epe luzeko ikuspegiz landu behar dugu. Iñigo Urkullu Lehendakaria buru duen Jaurlaritzak dagoeneko gure agenda politikoaren erdigunean jarri du auzia, ibilbide luzerako erabaki eta neurriak hartuz, arinkeriatik eta hauteskunde-taktiketatik ihes eginez, ez Estatuko gobernuetan ikusi izan dugunaren tankeran.
Arazo demografikoak ez du egun batetik bestera eragiten, baina politikak epe luzerako ikuspegia behar du. Oso egokia iruditzen zaigu Familien eta Haurren aldeko Hitzarmena, berriki euskal erakundeek sinatutakoa, eta denboran iraunkorra izango den estrategia global bakarra egotera eramango gaituena (laguntza ekonomikoak, fiskalitatea, lan merkatua, kontziliazioa…). Erakundeak, Hirugarren sektoreak eta Unicef edo Save The Children bezalako erakundeek elkarlanean jardun dute akordio hau egi bilakatzeko. Orain alderdi politikoak, enpresa-elkarteak, sindikatuak eta gizarte zibila oro har inplikatu behar ditugu, guztion artean baldintzarik onenak sortzeko, familiek beren eskariak eta zerbitzu-beharrak asetu ditzaten. Halaxe jaso du Hitzarmenak; Herri Hitzarmena, euskal familiek nahi beste seme-alaba izan ditzaten. Herri Hitzarmena familia babesteko, gure gizarte osoaren zutoin gisa.
Urteak daramatzagu taulak, piramideak eta datuak aztertzen. Urteak daramatzagu ugalkortasuna laguntzeko politikak ezartzen, herri zaharkitua ez bilakatzeko. Baina emaitzak ikusita, agerikoa da ez ditugula behar beste politika ezarri.
Politika horiek premiazkoak dira. Baina premiazkoa da baita ere guztiok onartzea arazo demografikoaz gain, ekonomikoa ere badaukagula: jaiotza gutxiago, populazio aktibo eta okupatu gutxiago, eta horretara, kotizazioetarako diru-sarrera gutxiago. Ahaleginak mereziko du, familia baita funtsezko bizikidetza-muina. Indibidualismoa eta konforta lehentasun diren gizarte honetan, non kosta egiten baitzaigun bizimodu erosoari uko egitea, pentsatu beharko genuke ardura osoa ez dagoela gure erakundeen eskuetan.