"Gure bizitzaren muina ukitzen du krisi ekologikoak"

Urari eta lehorteei loturikoa izan da denboraldi berriko lehenengoa, eta beste kontu askori helduko diote aurrerantzean, hasi baino ez da egin eta. Azaldu dutenez, partekatzen duten irakurketa taldean sortzen ziren berbaldiak harago eramateko eta hausnarketarako nahiz formakuntzarako espazio bat eskaintzeko ideiari jarraikiz ekin zioten Haustura Metabolikoari.

Azken krisia, gure garaia! lelopean Portugaleten egin berri diren Ekotopaketen bueltan ere aritu dira Jimeno eta Rodriguez. Lehenengoak moderatzaile lanetan jardun zuen egitarauaren baitan antolatutako bizitzaren garestitzeari buruzko eztabaida batean, eta bigarrena antolaketan aritu da, Sukar Horia taldeko kide ere bada eta.

Ekotopaketak egin ziren hilabete hasieran Portugaleten, ekologismoaren bueltako Euskal Herriko jardunaldiak. Nazio mailako mugimendu ekologista indartsua eratzeko hazia jarri dute?

H: Azken urteetan ikusi den topaketa ekologistarik handiena izan da, alde handiarekin. Beraz, aukerak egon daitezke mugimendu ekologistak jauzi kualitatibo bat emateko Euskal Herri mailan. Orain dinamika bat ipiniko da martxan eta, hain zuzen, horretarako bilera bat egingo dugu larunbatean Gasteizen.

G: Nik uste horrenbeste jende egoteak erakusten duela ekologismoa mahai gainean dagoela eta geroz eta pisu handiagoa duen gaia dela.

                     Ekotopaketak Portugaleten (argazkia: Ekotopaketak)

Aurre egin beharreko munstroa ez al da handiegia?

H: Egia da oso handia dela. Adibidez, erregai fosilak kapitalismoaren parte zentrala dira, eta horren inguruan mugitzen diren enpresak, berriz, munduko handienetakoak. Gainera, kapitalismoaren logika bera da krisi ekologikoaren sortzailea; beraz, sistema goitik behera aldatu behar da horri aurre egiteko. Noski, oso zaila da eta interes handiak daude tarteko, baina horrek ez du esan nahi saiatu behar ez garenik.

Urruneko glaziarrekin lotu ohi da sarri ekologismoa, baina gure egunerokoan ere geroz eta gehiago igartzen ditugu krisi horren zehar-ondorioak; energiaren prezioen gorakada, kasurako.

G: Nik uste azken hamarkadetan ez diogula benetan erreparatu baliabideen urritasunari. Lurra mugatua da, eta bizitza erritmo hau ezin da mantendu. Beraz, ondo pentsatu behar dugu nola kudeatu ditugun baliabideak. Sistema kapitalistaren barruan ez dago horretarako erremintarik, ezta nahirik ere. Etengabeko hazkundean oinarritzen da, eta horrek eramaten gaitu baliabide denak xahutzera.

H: Aipatu duzun bezala, ekologismoa sarri ikusten da landareei buruzko zer edo zer balitz bezala, edo glaziarrei lotua.... zerbait pintoreskoa, ia-ia folklorikoa. Bada, orain ikusten ari gara erabat zentralak diren gaiekin lotuta dagoela: energia, ura, elikagaiak, garraioa… Gure bizitzaren eta gizartearen muina ukitzen du krisi ekologikoak. Hain zuzen ere, Haustura Metabolikoan saiatzen gara gure gizartea ikuspegi sistemiko batetik aztertzen eta oinarri ekologiko material horiei erreparatzen.

Bilbora etorrita, hortxe daude, besteak beste, turismoaren azken urteotako gorakada, AHT edota Supersur bezalako obra handiak…

G: Bilbo bezalako hiri batek sistema kapitalistaren barruan lehiakor mantendu nahi badu, inbertsio erritmo jakin bat izan behar du, bai azpiegituretan, bai eskaintzen dituen zerbitzuetan… Eta negozio berriak erakarri behar ditu. Badirudi turismoaren aldeko apustua egiten ari direla orain, horrek batzuentzako ekartzen duen onuragatik.

H: Eta azpiegitura handiekin lehiatu nahi izate horrek benetan funtsezkoak diren hainbat baliabide suntsitzea dakar. Supersurraren kasuan, Bolintxu ibarra. Lehorte kasuren batean ura hartu izan da hortik, landaredia mantentzeko gune garrantzitsua ere bada… eta hori pikutara joan da kotxe batzuek apur bat arinago joan daitezen eta eraikuntza enpresa batzuek diru gehiago lor dezaten. AHT-rekin ere hainbat eta hainbat lurrazpiko ur emankor galdu dira tunelak egiteko.

Jasangarritasunaren kontzeptua darabilte maiz ahotan erakundeek. Zenbat dauka benetako konpromisotik eta zenbat greenwashing deritzon horretatik?

G: Greenwashing da goitik behera, ez dago zalantzarik. Ezin duzu esan aldaketa klimatikoarekiko kontzientziatuta zaudela eta aldi berean horrelako azpiegitura handiak eraiki egin gabe ikerketa sakon bat ikusteko ea lurraldeak zer beharrizan dituen edo beste alternatibarik egon daitekeen. Edo mugikortasun jasangarriaren alde zaudela esan, eta kotxe pribatuentzako azpiegiturak jarri.

H: Bizkaiko kasuan ere oso adierazgarria da aldundiak bidesarietan ordaintzeko gehieneko zenbateko bat ezarrita duela baina ez dagoela autobuserako hilabeteko txartelik. Detaileak dira, baina erakusten dute hemengo politikak guztiz ekozidak direla.

Dena ez da baina ezkorra izango. Badago tokian tokiko eredu onen adibiderik gurean?

H: Erantzuteko zaila da. Badaude saiakerak, eta jende asko ari da horretan lanean. Baina benetan behar duguna aldaketa sakonak dira. Udal batek egin dezakeena ere oso gutxi da proportzioan. Badaude beren aldetik gauza interesgarriak egiten ari diren elkarte asko, badaude elikadura burujabetza sustatzeko kontsumo taldeak… Baina ekintza horiek oso urriak dira ikuspegi globaletik erreparatuz gero.

Balizko desazkunde bati ekitekotan, kultura aldaketa handia beharko litzateke.

G: Guztiz. Kontua da desazkundea nahi eta nahi ez gertatuko dela. Asumitzen badugu baliabideak urriak direla, noizbait moteldu beharko da bizitza erritmo hau. Egoerak eskatzen du gure bizimoduaren alor guztiak berrikustea, oinarrizkoenetik konplexuenera.

Energia berriztagarrien aldeko apustuak ere desadostasunak ekar ditzake, haize-erroten kontuarekin ikusi denez.

H: Kontuan hartu behar da gaur egun ditugunak ere ez direla benetan berriztagarriak. Azken finean, materialak behar dituzte eta, sarri, ezin dira birziklatu. Daukagun berriztagarrien ereduak ere badu iraungitze epea. Alternatiba sakonagoetan pentsatzen hasi behar gara.

G: Eta erregai fosilen mende bizi gara gaur egun, duela 200 urtetik hona horietan oinarrituta eraiki baitugu gure bizimodua.

H: Gaur egun erosten dugun edozein produkturen atzean petrolio kontsumoa dago. Bai garraioan, baita ekoizpenean ere, hau da, industrian edota nekazaritzan.

Globalizazioarekin kontsumo hori ere biderkatu egin da.

H: Bai. Adibidez, mugikor bakar baten pieza bat agian ekoiztu da Txinan, bestea Taiwanen, bestearen minerala Boliviatik dator, Afrikatik beste ez-dakit-zer, eta gero Indonesiako zabortegi batean amaitzen du.

G: Kapitalismoaren balio-kateak ekoizpena bera ere distortsionatu egiten du. Espainian garia ez da ekoizten zuzenean kontsumitzeko gai bezala, baizik eta animalientzako pentsua egiteko. Eta, aldi berean, Ukrainatik inportatzen zen bertan kontsumitzeko garia. Eguzkilore olioarekin berdin. Horrek zentzua dauka? Kapitalismoaren barruan bai, etekinak sortzen ditu eta. Baina jasangarria da? Ez.

Haustura Metabolikoan orain arte landu dituzuen gaien artean, harritu nau, besteak beste, kriptodibisa famatuek zer nolako eragina duten ingurumenaren gain.

G: Metabertsoaren kontua oso bogan dago. Batzuek ekonomiaren desmaterializazioaz hitz egiten dute, guztia digital bilakatzeaz. Kriptotxanponen adibideak erakusten du hori ez dela erreala. Daukagun teknologiarekin ezinezkoa da materialen mende ez egotea. Horrek guztiak energia eta material gastu itzelak ditu, prozesadore erraldoiak daudelako tartean. Erakusten du bizi garen sistemak nolabaiteko eskizofrenia puntu bat duela: goazen hau sortzera etekinak sortzen dituelako, modan jartzen delako… Pentsatu izaten dugu badaudela gizon trajedun batzuk gela batean bilduta erabakitzen ea zer nolakoa izango den gu guztion etorkizuna. Hala balitz, gaitzerdi, horrek gutxienez logika bat izango luke eta. Baina benetako egoera erabateko kaosa da. Bestalde, ez dut uste bat-bateko katastrofe klimatikorik gertatuko denik, gerraren bat edo ez badago tarteko, gutxienez. Baina agian gerta daitekee batzuek ekofaxismo deitzen duten hori, hau da, egoeraren kudeaketa erregimen autoritario baten esku uztea.

H: Gaur egun, dagoeneko, izugarrizko ezberdintasun sozialak daude, badago gero eta aberatsagoa den gutxiengo bat. Eta etorkizunean baliabideak gero eta urriagoak badira, euren bizimodua mantendu nahi izango dute kosta ahala kosta.

Krisi klimatikoak ere badu klase aldagaia.

G: Erantzukizun gutxien dutenak dira ondorio larrienak pairatzen ari direnak, Afrikan edota Asiako zonalde batzuetan ikus daitekeenez.

H: Pakistanen, esaterako, izugarrizko uholdeak egon ziren duela gutxi. Krisi klimatikoak halakoak probable egiten ditu, eta are okerrago bihurtu ere bai. Baina Pakistango nekazari batek klima aldaketan duen eragina hutsaren hurrengoa da. Alderantziz, petrolio-enpresa handien jabeek ia ez dute ondorio zuzenik jasaten.