Komunitateen arima
Historian zehar, emakume afrikarrek funtsezko rolak bete dituzte: zaintzaileak, hezitzaileak, nekazariak, sendatzaileak eta lider komunitarioak. Antzinako ezagutzaren eta gizarte-kohesioko zutabeen zaindari izan dira. Hala ere, haien ekarpenak ahaztu egin dituzte maiz bizitza publikoan eta politikoan protagonismoa mugatzen duten egitura patriarkalek.
Ezbeharrak gorabehera, Afrikako emakumezkoen aurpegiak tinko eutsi dio bere borrokari.
Hezkuntzarako, osasunerako edo enplegurako sarbidean dauden desberdintasunak, genero-indarkeriaren iraunkortasuna eta botere-espazioetako azpi ordezkaritza dira emakume askok egunero aurre egiten dieten errealitateak. Hala ere, tokikotik eta globaletik aldaketa esanguratsuen buru izaten jarraitzen dute.
Lidergoa eta belaunaldi berriak
Ellen Johnson Sirleaf, Afrikako lehen emakume presidentea, edo Ngozi Okonjo-Iweala, Munduko Merkataritza Erakundeko egungo zuzendari nagusia bezalako figurek erakusten dute emakumeen lidergoak izan dezakeen eragina parte hartzeko espazio errealak irekitzen direnean. Horiekin batera, milaka emakume afrikarrek beren komunitateak eraldatzen dituzte zientziatik, aktibismotik, ekintzailetzatik eta artetik.
Aldi berean, Afrikako gazte feministen belaunaldi berri bat hazten ari da, eta plataforma digitaletatik, sare komunitarioetatik edo kultura-adierazpenetatik egituratzen du bere borroka. Feminismo berri horrek — Afrikako identitatean eta errealitatean sakon errotua — eskubideak, berdintasuna eta duintasuna eskatzen ditu, sustraien aberastasunari uko egin gabe.
Diasporan: emakume afrikarra Espainian
Hala ere, Afrikako emakume askoren errealitatea ez da kontinentera mugatzen. Gaur egungo migrazioen esparruan, espainiar diasporako emakume afrikarrak ikusezin izaten jarraitzen du neurri handi batean. Generoagatiko, arrazagatiko eta klaseagatiko diskriminazio hirukoitza jasaten du, eta lan-merkatuaren marjinak hartzen ditu, bereziki zaintzaren eta etxeko lanen sektorean, prekarietate- eta informaltasun-baldintzekin eta lege-babes eskasarekin.
Migrazio-legeriak eta erakunde-mekanismoek, hala nola profil etnikoaren araberako kontrolek edo oinarrizko zerbitzuetarako sarbiderik ezak, bazterkeria sendotzen laguntzen dute. Horrez gain, erabaki politikoak hartzeko guneetan, komunikabideetan edo akademietan ordezkaritza txikia du. Entzun beharrean, haien esperientziak beste batzuek interpretatzen dituzte, askotan ikuspegi paternalista batetik.
Hala eta guztiz ere, Espainiako emakume afrikar askok erresistentzia eta ikusgarritasun espazioak sortu dituzte aktibismoaren, artearen edo feminismo beltzaren ikuspegitik. Afrikako Emakumeen eta Afroondorengo Emakumeen Sarea bezalako ekimenek, eta Desirée Bela-Lobedde edo Remei Sipi bezalako egileek, estigmak apurtzen eta esperientzia beltzaren eta migratzailearen inguruko narratiba berriak sortzen lagundu dute.
Afrika Eguna: ikuspegi feministadun ospakizuna
Euskal Herria erreferente bihurtu da Afrika Eguna egitasmoarekin. Hain zuzen ere, Bilbon, MULISOL elkarteak antolatzen du Afrika Eguna, afrikar eta afrikar ondorengoen beste elkarte batzuekin batera, eta kultura, aktibismoa eta komunitatea uztartzen ditu Afrikako kontinentearen aniztasuna eta indarra ikusarazteko.
Ekitaldiaren ardatz indartsuenetako bat, hain zuzen ere, emakume afrikarrak. 2024ko edizioan, "Emakumeen eskubideak eta askatasunak bultzatzea kontinentean eta diasporan" mahai-inguruak ahots nabarmenak izan zituen. Maya Amrane, Filomena Abrante eta Blice Jessica, esaterako. Funtsezko gaiak jorratu zituzten, hala nola hezkuntza, osasuna, autonomia ekonomikoa edo sexu eta ugalketa askatasunari dagozkionak.
Folkloretik haratago, Afrika Egunak estereotipoak desegitea eta emakume afrikarrak aldaketarako eragile, sortzaile, antolatu eta beren komunitateekin konprometitu gisa aurkeztea du helburu. Artea eta kultura gizartea eraldatzeko tresnak ere izan daitezkeela erakusten duen adibidea da.
Ezagutu, entzun, eraldatu
Emakume afrikarrak kontinentean eta diasporan duen zeregina agerian uztea ez da justizia-ekintza bat soilik, baizik eta ezinbesteko baldintza gizarte bidezkoagoak garatzeko. Botere-egiturak zalantzan jartzea, begirada deskolonizatzea eta ahots horiek beren kabuz hitz egin ahal izateko espazioak uztea dakar.
2025eko Afrikako Egun honetan, ospa dezagun ez bakarrik kontinentearen batasuna, baita erresilientzia, jakinduria eta emakumeen indarra ere. Haiek dira, zalantzarik gabe, afrikar etorkizunaren benetako arkitektoak.