Segregazioaren arrazoiak, normalean, bat baino gehiago izaten dira, ez dira berdin bereizten per-tsona arrazializatu pobre bat edo aberats bat, eta alderantziz, hau da, segregazioa edo bereizkeria faktore batek baino gehiagok zeharkatzen dute, baina, batez ere, faktore sozioekonomikoak izaten dira.
Eskola-bereizkeria: eskolen osaeraren eta dauden ingurunearen osaeraren arteko desbideratzeen edo aldeen emaitza da. Zenbat eta alde handiagoak izan, orduan eta bereizkeria handiagoa egongo da.
Azken egun hauetan, SAVE the childensek txosten bat argitaratu ondoren, eskola-bereizkerietaz hitz egiten ari da, eta bertan esaten da, batzuen harridurarako, Lituania eta Turkiaren ondoren Espainiako estatuan eskola-bereizketarik handiena dagoela eta estatu espainiarraren barruan, EAE da, Madrilen ondoren, segregazio-indize handiena duen erkidegoa. 2012tik 2015era bitartean, % 9,7 igo zen eta joera hori ez da murriztu, gora egiten jarraitzen baitu. Eusko Jaurlaritzak, Hezkuntza Sailak eta beste hezkuntza-eragile batzuek hori guztia ezagutzen dute. Eskola publikoaren alde dagoen hezkuntza-komunitatearen zati handi batek urteak daramatzagu egoera hori salatzen.
EAEko hezkuntza-sistema sare publiko batek eta sare pribatu-itundu batek ia %50ean osatzen dute. Sare publikoa, ez dut uste azaldu behar denik, diru publikoz finantzatuta dago eta doakoa da, eskola-jantokia, eskolaz kanpoko jarduerak, liburuak... bezalako zerbitzuren bat ordaindu egiten da, baina hezkuntza unibertsala eta doakoa da. Pribatu-itunpekoa, eta hemen daude erlijio-zentroak, kooperatibak, publifikatu ez ziren ikastolak, eskola “libreak”,... kudeaketa pribatukoa izan arren finantzaketa publikoa da, nahiz eta, teorian, ezin duten kuotak kobratu ezta ikasleak aukeratu edo baztertu, guztiok jakin badakigu hori guztia sistematikoki ez dutela betetzen.
EAEn, ikastetxe gehienak hitzartzen dira, ikasleak sexuaren arabera bereizten dituzten ikastetxeak ere, Opuseko ikastetxeak kasu.
Bi sare horiek egoteko arrazoia da familiek ikastetxea aukeratzeko eskubidea dutela. Eskubide hori ez dago inon jasota, hezkuntzarako eskubidea dago, baina ez ikastetxea aukeratzeko eskubidea. Hala balitz, familia guztiei bermatu beharko litzaieke eta hori ez da gertatzen; pribatu-itunpekoa aukeratzen dutenei bakarrik bermatzen zaie, publikoa aukeratzen dutenei beren barrutiko ikastetxea dagokie eta ez dago beste aukerarik eta beste familia batzuek ez dute horretarako aukerarik ere ez, betiere familia behartsuenek, jakina. Hau da, ikastetxea aukeratzea da bereizketarako eta inklusio-ezerako estalkia, zenbat eta segregazio handiagoa, orduan eta aniztasun txikiagoa, eta, beraz, gizarte-kohesio eta aukera-berdintasun txikiagoa.
Lehen esan dudan bezala, bereizkeri hori hainbat arrazoirengatik gertatzen da, baina pisu handiena duena sozioekonomikoa da, hau da, klasekoa -soziala-, ez ikasgelakoa. Familia gehienek ez dute ikastetxea hautatzen hezkuntza-proiektuaren eta proiektu pedagogikoaren arabera, askotan ez baitute proiektu hori ezagutzen. Montessorik edo Waldorffek gauza bera ematen diete, ikastetxea aukeratzen dute bertara joaten diren familia motaren arabera, hautaketa klasista, baino ez da.
Lehen esan dudan bezala, badakigu eskola-segregazioak zer ondorio dituen, baina Eusko Jaurlaritzaren hezkuntza-politikek, errealitate segregatzailea aipatu arren, ez dute inolako neurririk hartzen hura gainditzeko edo murrizteko. Badirudi gehiago interesatzen zaiela zentro getifikatuak mantentzea inklusioaren alde lan egitea baino.
Maila pedagogikoan, ikasle mota batek ikastetxe berberetan duen kontzentrazioa negatiboa da. Jatorri, klase sozial, erlijioaren eta gaitasunen maila kultural desberdinak dituzten ikasgelak pizgarriak dira guztion ikaskuntzarako.
Hezkuntza publikoa baztertu eta pribatua aukeratzen dutenek egoera horren erantzukizuna ere badute. Kasu askotan, kontraesana gertatzen da: zerbitzu publikoak eskatzen dituzte, hala nola, osasuna edo zaintzak, baina haurrak eskolatzeko orduan ahaztu egiten dituzte zerbitzu publikoak defendatzeko printzipio horiek.
Eskola-bereizketak gizarte-desberdintasunak sendotzen ditu, ikasle askoren hezkuntza-aukerak murrizten ditu eta gizarte-kohesioa arriskuan jartzen du. Gizarte justuago eta berdintasunezkoago bat nahi badugu, bereizketa mota guztiak ezabatuko dituen hezkuntza-sistema bat behar dugu. Horretarako, hezkuntza-sare publiko, doako eta unibertsal bakarra lortu behar da, non ikasle guztiak garatu ahal izateko behar adina baliabide izango dituena.