Kalandraka argitaletxeak eta Isaac Xubin itzultzaileak irabazi dabe I. Etxepare-Laboral Kutxa Itzulpen Saria

Etxepare Euskal Institutuak eta Laboral Kutxak aurten sortu daben Itzulpen Saria banatu dabe bart, Itzultzaileen Nazinoarteko Egunean. Jatorriz euskeraz idatzi eta argitaratutako literatura lan baten itzulpen lan bat saritzeko asmoz sortutako saria da eta, bart jakinarazo dabenez, Galiziako Kalandraka argitaletxeak eta Isaac Xubín itzultzaileak irabazi dabe aurten, Tempo de exilio Joseba Sarrionandiaren poema bildumaren galizierarako itzulpenagaitik.

Epaimahaiak Aizpea Goenaga Etxepare Institutuko zuzendaria izan dau lehendakari, eta Inaxio Garro Laboral-Kutxako Euskera arduraduna, Mari Jose Olaziregi EHUko irakasle eta literatura kritikaria eta Elizabete Manterola EHUko irakaslea eta EIZIEko kidea mahaikide. Etxepare Euskal Institutuko Euskerearen Sustapen eta Hedapenerako zuzendaria be badan aldetik, Olaziregik sariaren helburu nagusia ekarri dau gogora ekitaldian, euskeraz idatzitako literaturearen itzulpengintzea eta argitaratzea gure eremutik kanpo sustatzea, hain zuzen. Jatorriz euskeraz idatzi eta 2014. urtean argitaratutako literatura obra baten itzulpena saritzen dala eta lehen deialdi honetara hamalau lan aurkeztu dirala be azaldu dau; hain zuzen be euskerazko testuak gaztelaniara, galegora, japonierara, nederlanderara, eslovenierara, ingelesera, katalanera eta italierara itzuli dituen lanak.

Inaxio Garrok epaimahaiak saria emoterakoan kontuan izan dituan alderdiak aitatu ditu, irabazlea nor izan dan iragarri aurretik: testuaren kalidadea, euskeratik zuzenean itzulitakoa izatea, itzultzailearen ibilbidea, poesia izatea, eta laginaren balorazinoa egin dauen adituaren laudorioak. Euskal editoreakaz izandako lankidetzea eta Galizian izan dauen zabalkundea eta prentsako ikusgarritasuna be aintzat hartu ditu epaimahaiak, bai eta liburuaren edizino zaindua eta elebiduna izatea, euseaera ikusgarri egiten dauelako.

Aizpea Goenaga Etxepare Institutuko zuzendariak emon deutse saria Manuela Rodríguez eta Xosé Ballesteros Kalandraka argitaletxeko bi zuzendariei. Rodríguezek eskerrak emon deutseez antolatzaileei, galiziera -desagertzeko arriskuan dagoan hizkuntzea- aintzat hartzeagaitik. Isaac Xubín itzultzaileari eta Pamiela argitaletxeari be eskerrona adierazo deutse,  Sarrionandiaren lana ezagutzeko eta gozetako aukerea eskaini deutselako. Xosé Ballesterosek be azken urteetan Pamielagaz egindako alkarlana nabarmendu dau, eta Tempo de exilio nahitaez kanpoan diran horreen, iges egin behar izan daben guztien omenez plazaratutako lan bat dala adierazo dau. Bere eretxiz, gainera, maisutasunezko itzulpena egin dau Xubínek.

Iñaki Alberdi Laboral Kutxako Lurralde zuzendariaren eskutik saria jaso eta gero, Isaac Xubín itzultzaileak lagun asko izan ditu gogoan. Lehenik César anaiari emon deutsoz eskerrak, Kortatu taldearen abestiak entzuten zitueneko garaiak gomutatuz, eta segidan izan dituan euskera irakasle guztiei, tartean Itxaro, Ander eta Mireia. Kalandrakako argitaletxeko lagunentzat aitamen berezia egin dau: amesa egia bihurtzea eskertu deutse, Joseba Sarrionandia galego bihurtuta gorpuzteko aukerea emon deutsielako.   

Azkenik, Joseba Sarrionandiak berak ekitaldirako beren-beregi euskeraz eta galegoz idatzitako testua* irakurri dabe haren arreba María Jesús Sarrionandiak eta Manuela Rodríguezek. Babelgo Dorrearen mitoaren kontra, zigortzeko, debekatzeko, edo beste hizkuntzak gitxiesteko mito hori erabilten dabenen kontra agertu da idazlea. Zorionez, hizkuntza desbardinak doguz, guztiak gizatiarrak, duinak eta unibersalak, esan dau, eta eskerrak emon deutseez itzultzaileei eta beste hizkuntzak balioesten dituen guztiei.  

* Joseba Sarrionandiaren hitzak

Babelgo mitoaren kontra

Egunon, hemen batu zarienoi. Eskerrik asko Etxepare Institutuaren konbitari. Baimena emoten badeustazue, berba gitxi batzuk esan gura neukez itzultzaileen alde eta, batez be, Babelgo mitoaren kontra.

Itzulpena, jakina danez, inposiblea da eta, aldi berean, beharrezkoa. Eta ezinezkoa posible egiten dauen ofizio bat dago, itzultzailearena. Itzultzailearen zeregina magikoa da, jakina, hizkuntza desbardinak berba egiten dituenen arteko komunikazinoa erraztea. Kultura unibersalaren eragile magikoak dira.

Baina itxi eidazue gailegoz jarraitzen, Finisterre aldeko gonbidatuoi eskerronez…

Quería darlle as grazas aos máxicos aquí presentes, particularmente a Isaac Xubín, a Luís Rei e aos editores de Kalandraka. E quería protestar, ao mesmo tempo, contra o mito de Babel. Creo que debemos desacreditar o mito de Babel.

Aos que acreditan no mito da Torre de Babel e no castigo metafórico, e que renegan da diversidade cultural, e que empregan o mito de Babel como argumento de autoridade para impoñer o castigo, ou a prohibición, ou o simple descrédito aos outros, eu dígolles que non acredito no idioma universal. Non acredito no idioma universal, como non acredito na euxénese ou no pensamento único.

A idea de que a diversidade é confusión e conflito, foi utilizada ao servizo da política asimilacionista -ás veces sutil, e xeralmente brutal- que nos inflixiron durante séculos os nosos veciños imperialistas. Os nosos fracasados veciños imperialistas, pódese dicir; porque as nosas linguas están aínda vivas e máis ou menos saudables. Mais non suficientemente fracasados, paréceme, porque aínda insisten.

Aos que acreditan na idea do idioma universal dígolles, con Castelao, que “a variedade de idiomas, coa súa variedade de culturas, é o signo distintivo da nosa especie, o que nos fai superiores aos animais. Velaí vai a demostración: un can de Turquía ouvea igual que un can de Dinamarca; un cabalo das Pampas arxentinas rincha igual que un cabalo de Bretaña. E sabedes por que? Porque os pobres animais aínda están no idioma universal…”

Aínda seguen algúns pobres humanos, alleos ao humor de Castelao, coa súa pretensión de impoñer un único idioma; quizais o único que saben. Por sorte, temos diversos idiomas, todos eles humanos, dignos e universais.

A única lingua que merecería perder puntos no seu recoñecemento universal sería, na miña opinión, aquela na que se apouque e escamotee o carácter universal dos outros idiomas.         

Moitas grazas aos tradutores e a todos os que recoñecen as outras linguas.

Un abrazo.