Badira hilabeteak Lanbide Heziketaren etorkizunari baikortasunez begiratzeko zantzuak, esaterako, Confebaskek eta Euskadiko Kutxak egindako ikerketen esanetan datozen urteetan lanpostu asko bete gabe geldituko dira taxuzko prestakuntza jaso duten langilerik ez baitago, eta prestakuntza hori Lanbide Heziketak eskaintzen omen du. Beste alde batetik, Eusko Jaurlaritzaren Lanbide Heziketako IV. Euskal Planak aurrerapausoak eman nahi ditu Lanbide Heziketan euskararen normalizazioaren bidean. Gainera, hezkuntza sistemaren beste esparru batzuetan bezala, Lanbide Heziketan ere irakasteko metodologia berriei ekin egin zaie dagoeneko. Zantzu horiek guztiak dira etorkizunean, aukera anitzeko lan-merkatu batean, ondo prestatutako langile eleanitzak egongo direla adierazten dutenak.
Etorkizun oparoak, baina, ezin gaitu itsutu, batez ere hizkuntzaren normalizazioaren atalari dagokionez. Bide horretan urratsak ematen hasten badira, lanbide heziketan euskararen egoera hutsaren hurrengo delako da. Esaterako, datorren ikasturterako aurrematrikula bukatu berri dagoenean, Bilbon 2017-2018 ikasturterako eskaini diren 140 zikloetatik 4 besterik ez dira eskaini bakarrik D ereduan (%2,89), beste 6 A eta D ereduetan (%4,29), eta beste 10 A, B eta D ereduetan (%7,14); hortaz, D ereduaren eskaintza bakarrik dago 20 ziklotan. Dena dela, horrek ez du esan nahi ziklo horiek hizkuntz horretan eman egingo direnik. Bistan denez, lanbide heziketako zikloetan sakabanaketa handia dago, espezialitate anitzak, hastapeneko lanbide heziketa, erdi mailako zikloak, goi mailako zikloak, familia asko… Hori dela eta, askotan D ereduko talderik ez da sortzen, edo beste eredukoekin batera talde mistoak eratzen dira. Bestela esanda, ikaslegaiak D ereduaren aldeko hautua egin izanak ez dio bermatzen ikasketan euskaraz egitea.
Erdarazko eskaintza, ordea, zabala da, familia guztietan, lanbide heziketaren arlo guztietan eta diziplina guztietan; izan ere, eskainitako zikloen %74 A ereduan eskaini dira bakar-bakarrik, hots, ezin dira beste eredu batean hautatu. Gainera, zikloen %94,29 A ereduan egin daitezke (132 ziklo), D ereduko %14,29ren aldean (20 ziklo). Ondorioz, hizkuntza hegemonikoak are hegemonikoago bihurtzen da taldeak osatzeko orduan hizkuntza gutxituak galtzaile ateratzen direlako, hau da, taldeak sortzen direnean ez da lehenesten hizkuntza gutxitua, hegemonikoa baizik.
Dena den, hori ez da lanbide heziketaren erronka bakarra hizkuntz normalizazioari dagokionez, irakasleok egunero topatzen ditugun zailtasunak, besteak beste, ikasmaterial falta; arestian aipatutako arrazoi berberagatik, familien aniztasuna eta zikloen sakabanaketa, alegia. Argitaletxeentzat ez da errentagarria ikasmateriala sortzea; hortaz, zeharkako ikasgaietan bakarrik egoten da euskarazko ikasmateriala. Dauden egitasmoen artean Jakinbai (jakinbai.eus) dago, euskarazko ikasmateriala eskegitzeko plataforma; lan potoloa egiten ari den erakundea, portzierto. Plataforma horretan irakasleek beraiek sortutako ikasmateriala partekatzen da, bai Irale (www.irale.hezkuntza.net) egitasmoaren baitan egindakoa, bai nork bere kasa egindakoa ere.
Beste kontu bat praktikak euskaraz egiteko ikasleek dituzten zailtasunak dira. Ingurune soziolinguistikoak agintzen du lan-merkatuan, baina lan-mundua ez da, zenbaitetan, gizartearen ispilu; ez Bilbo Handian, behinik behin. Lan esparruan euskarak presentziarik ez izateak ez du esan nahi euskaldunik ez dagoenik, ordea. Euskaldun horiek antzemateak lagunduko luke espazioak sortzen praktiketan doan ikasleak lana euskaraz egin ahal izateko eta, bide batez, enpresaren esparrua euskalduntzen lehenengo urratsak egiteko. Ez da nahikoa euskara planetan hizkuntza-paisaia euskaraz egon behar dela esatea, edo bezeroari arreta eskaintzen dion pertsona elebiduna izatea soil-soilik. Eguneroko harreman formalez eta ez-formalez ari gara, lankideen artekoaz, langile-bezero, instruktore-praktiketako ikasle, ikas-zentroko eta enpresaren artekoaz… Harreman-sarea handia da, eta esparru guztietan egin daiteke zer edo zer, dela idatziz, dela ahoz; dela kanpo komunikazioa, dela barne komunikazioa; dela boligrafoz, dela whatsapp-aren bitartez; dela parekoen artean, dela nagusi eta mendekoen artean. Atal honetan ere Jakinbaikoek buru-belarri dihardute.
Baina lan-munduaren eta Lanbide Heziketaren artean badago beste gabezi nabarmen bat: langileen etengabeko prestakuntza eta langabetuentzako prestakuntza, hau da, hezkuntza araututik kanpo dauden ikastaro horiek guztiak, ordu kopuru zehatz batekoak eta bukatutakoan, diplomatxo bat ematen digutenean, gure curriculumetan prestakuntza osagarria atalean ipintzen ditugunak. Horretan esperientzia interesgarriak egiten ari dira Gipuzkoa aldean, zaintza sektorean eta ostalaritza sektorean ari diren etorkinekin euskarara erakartzeko Banaiz, Bagara elkartearen eskutik; esperientzia horiek aplikagarriak izan litezke Hobetuzek edo Lanbidek sustatzen dituzten ikastaroetan. Baina errealitateak diosku oraindik oso urrun gaudela ikastaro horiek euskaraz normaltasunez ematetik. Bilbon, behintzat, oso urrun.
Zantzuak zantzu eta gabeziak gabezi, Bilbon eta Lanbide Heziketan euskara sustatzeko zentro bat bada, Harrobia izenekoa. 2017-2018 ikasturtean, eta lehendabiziz, Marketin eta Publizitatea zikloa eskaintzen duena, lehendik eskaintzen zituen Mikroinformatika, Kirola eta 3D animazioetako zikloekin batera. Beraz Bilboko euskaldunok badugu Marketina ikasteko aukera, Bilbo Zaharra eta Miribilla artean. Lan mundua euskalduntzeko aukera bat publizitatea euskaraz egitea izan liteke. Hala bada, etorkizuneko marketina euskaraz sortua izan dadila!
* Datuak Hezkuntza Sailaren 2017-2018ko eskaintzatik hartuak izan dira.