Aurreko batean Begoñako Errepublikaren mugak aztertu genituen historian zehar. Oraingo artikulu honetan elizatean zeuden 225 baserriak eta 7 dorretxeak zerrendatuko ditugu 1982an Antonio Barinaga-Rementeriak egindako ikerketa batetik abiatuta (Begoñako baserriak mapan.pdf). Horretarako ahozko iturriak eta garaian zeuden mapa eta testuak erabili zituen.
Begoñako baserriak 1950 inguruan (A. Barinaga-Rementeria, 1982)
Alejandro Garciak 1902an bost auzo bereizi zituen Begoñan: Kaltzadak, Santo Domingo, Bolueta, Otxarkoaga eta Uribarri. Sailkapen horri jarraituz, auzo haietako bakoitzean zeuden baserrien zerrenda bildu dugu artikulu honetan ordena alfabetikoan. Baserri bakoitzaren bukaeran dagoen zenbakiak mapan non kokatuta zeuden identifikatzea du helburu.
Baserri gehienak XX. mendearen lehenengo erdira bitartean zutik egon ziren, nahiz eta 2025 honetan gutxi batzuk baino ez diren geratzen, Otxarkoagako Arbolantxa aldean eta Egirleta-Santo Domingo goiko auzoan. Baserri horien inguruan gorde da orain arte Begoñako euskara.
Antonio Barinaga-Rementeriak 1982an hasitako lan hau oraindik osatzeke dago eta akatsen bat ere egon liteke. Beraz, edozein ekarpen ongi etorria izango da denon artean Begoñako errepublikaren garaiko erradiografiarik ahalik eta zehatzena egiteko.
Geroxeago antzeko beste bi lan egin dira: alde batetik, 1998an Antton Larrazabal-ek liburu batean hainbat argazkirekin osatu zuen Begoñako baserri zaharren zerrenda eta orduko egoera,[2] eta bestetik, 2018an Bilboko Euskal Museoak antolatu zuen "Begoña - Echevarria" erakusketan mapa handi bat, argazkiak eta baserri zerrenda bat erakutsi zituen, antolatzaileen artean Amaia Mujika eta Esteban Kadarso ibili zirelarik.
Dorretxeak
Auzorik auzoko baserrien sailkapenarekin hasi baino lehen, Begoñan zeuden dorretxeen zerrenda ere egin zuen:
- Arbolantxa 1
- Begoña 2
- Kareaga (Boluetan) 3
- Markina (Uribarrin). Azken urteetan jauregi-dorretxea (Quintana izenarekin). 4
- Zurbaran 5
- Garai 6
- Torre (Etxebarria lantegian). 7
- Bergara (Lezamako bide zaharrean).
Lehenengo lau dorretxeak ziren garrantzitsuenak. 1982an, Antonio Barinaga-Rementeriak ikerketa burutu zuenerako, dorretxe hauek desagertuta zeuden.
Begoñako errepublikako auzoak 1902an (Alejandro García)
Kaltzadak
Lan hau egiteko 1902ko mapak oinarri hartu bazituen ere, beste historialari batzuek, Delmas (1820-1892) eta Iturrizarrek (1741-1812), Santo Domingo ingurua Kaltzadak auzoaren barruan kokatzen zuten. Beste auzo batzuekin gertatu bezala, urteetan zehar auzoen mugen mugimenduen adierazgarri da hau. Guztira 46 baserri zeuden auzo honetan:
|
|
Santo Domingo (Uribarrin eta Otxarkoagan banatu aurretik)
Lehen aipatu dugun bezala, testu batzuetan zerrenda honetan agertzen diren baserri batzuk Uribarriren parte ziren eta beste batzuk aldiz, Otxarkoagaren zati ziren. 1982ko ikerketa honetan aldiz, Santo Domingori entitate propioa eman zitzaion eta horrela bildu ditugu guk ere 28 baserriren zerrenda honetan:
|
|
Bolueta
XIX. mendeko Begoñan ere eragina izan zuen industriaren hazkundeak. Garaiko beharrei erantzuteko fabrikak eraikitzeko lurrak behar ziren eta hasiera batean fabrikak Boluetako baserri artean eraiki ziren. Lantegien beharrei erantzuteko langileentzako etxe berriak eraiki ziren eta hauei zerbitzuak emateko denda eta bestelako eraikinak ere. Honek erabat eraldatu zuen ordura arteko Begoñako auzo honen itxura. Guztira 34 baserri zeuden Boluetan:
|
|
Otxarkoaga
Gaur egun Otxarkoaga dena garai hartan Otxarkoaga zenaren zati txiki bat baino ez da. Gaur eguneko Txurdinaga osoa, Sto Domingo, Orueta ("Herradura"), Arabella, Arbolantxa... garai hartan Otxarkoaga ziren. Artean Txurdinaga baserri bat baino ez zen, Otxarkoaga barruan zegoena. Guztira 72 baserri zeuden Otxarkoagan:
|
|
Uribarri
Urteen joanarekin Uribarrik ia eremu geografiko bera mantendu bazuen ere, Bilboko jauntxoek XIX. mendean euren etxebizitzak eraikitzeko beharra izan zutenean Uribarriko auzoaren zatia zen Begoñaibarra hartu zuten euren zabalkunderako. Bilbotarrek izan hauek aberats zein pobre, ordurako ere, Begoñako lurretan hainbat etxe eraiki zituen eta hauek Bilbo balira bezala hartzen hasi ziren euren artean, 1870ean Bilboko udalak Begoñaibarra guztiz anexionatu zuen arte. Uribarrin bakarrik ez, okupazio hau Bilborekin mugan zeuden beste toki batzuetan, Atxuri, Kaltzadak zein Iturribiden esaterako, ere gertatu zen. Guztira 45 baserri zeuden Uribarrin:
|
|
Erreferentziak
-
«Begoña eta Bilboren arteko mugak historian zehar (10 mapa, 1300-1925) -» Uriola.eus (Noiz kontsultatua: 2025-05-04).
-
Larrazabal, Antón. (1998). Recopilacion y estado actual de los caserios pertenecientes a la antigua República de Begoña.